[Gepubliceerd: 2019-03-30] Voorstel van wet tot wijziging van de Kieswet houdende maatregelen tot elektronische openbaarmaking van de processen-verbaal van de stembureaus en van de opgaven van de burgemeesters van de aantallen in de gemeenten uitgebrachte stemmen, met memorie van toelichting.Bij Kabinetsmissive van 6 juni 2018, no.2018000989, heeft Uwe Majesteit, op voordracht van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, bij de Afdeling advisering van de Raad van State ter overweging aanhangig gemaakt het voorstel van wet tot wijziging van de Kieswet houdende maatregelen tot elektronische openbaarmaking van de processen-verbaal van de stembureaus en van de opgaven van de burgemeesters van de aantallen in de gemeenten uitgebrachte stemmen, met memorie van toelichting.Het wetsvoorstel regelt de wijze waarop de processen-verbaal van de stembureaus en de opgaven van de burgemeesters met stemtotalen van de gemeenten, op de gemeentelijke website openbaar worden gemaakt.De Afdeling advisering van de Raad van State adviseert het voorstel aan de Tweede Kamer te zenden, maar acht een dragende motivering of aanpassing van het voorstel aangewezen met betrekking tot de publicatie van de stemtotalen van de stembureaus en het openbaar maken van de handtekeningen.1.Toegankelijkheid stemtotalen van de stembureausDe motie-Bosma c.s. die ten grondslag ligt aan het wetsvoorstel beoogt het openbaar maken van alle processen-verbaal en alle bijbehorende elektronische bestanden. (zie noot 1) In het wetsvoorstel wordt dit uitgelegd als het openbaar maken van de processen-verbaal en de opgaven van de burgemeester met stemtotalen van de gemeente. Het digitaal beschikbaar stellen van de processen-verbaal zal geschieden door deze in te scannen.De Afdeling onderkent het belang van het algemeen toegankelijk maken van de processen-verbaal en de stemtotalen van de gemeente. Zoals de toelichting vermeldt kan dit ervoor zorgen dat de totstandkoming van de uitslag van een verkiezing transparanter en beter controleerbaar wordt. De Afdeling wijst echter op het volgende. Als uitsluitend de stemtotalen per gemeente in een digitaal bestand beschikbaar worden gemaakt, is het de vraag of dit kan bijdragen aan de controleerbaarheid van de uitslag van een gemeente. Een inwoner van een gemeente met een groot aantal stembureaus zal in dat geval alle ingescande processen-verbaal moeten openen en de hierin opgenomen aantallen stemmen per partij en kandidaat zelf moeten verwerken om deze controle te kunnen uitvoeren. Het lijkt daarom wenselijk om daarnaast voor te schrijven dat de bestanden met de door digitale hulpmiddelen gegenereerde uitslaggegevens inclusief de ingevoerde gegevens, per stemlokaal digitaal openbaar worden gemaakt. Uit de consultatiereacties van de Kiesraad en de VNG over het wetsvoorstel aanpassing procedure vaststelling verkiezingsuitslag (zie noot 2) valt af te leiden dat dit de bedoeling is. (zie noot 3) De toelichting bij het voorliggend voorstel noemt deze verplichting echter niet expliciet. Uit artikel N 11 van de Kieswet, dat ziet op de gegevens die moeten worden opgenomen in de opgaaf van de burgemeester met de stemtotalen volgt ook niet dat deze uitslaggegevens op het niveau van stembureaus moet bevatten. De Afdeling wijst in dit verband ten slotte op de circulaire over de gemeenteraadsverkiezingen en raadgevend referendum 21 maart 2018, waarin de Minister van BZK gemeenten aanraadt om een overzicht op de gemeentelijke website te publiceren van de uitslagen op stembureau- en/of kandidaatsniveau, omdat er veel kiezers zijn die daar belangstelling voor hebben. (zie noot 4)De Afdeling adviseert in de toelichting expliciet aan te geven dat de digitale openbaarmaking van de opgaaf van de burgemeester met de stemtotalen van de gemeente ook alle aantallen per stembureau bevat en zo nodig het voorstel aan te passen.2.Openbaar maken handtekeningenHet voorstel regelt dat de ondertekening van de processen-verbaal niet openbaar gemaakt wordt in verband met de bescherming van de persoonsgegevens van de leden van de stembureaus en de burgemeester. (zie noot 5) De Afdeling acht het in verband met de bescherming van de persoonsgegevens inderdaad aangewezen dat de handtekeningen niet openbaar gemaakt worden. Zonder deze handtekeningen is het echter, zoals de regering eerder ook overwoog, (zie noot 6) niet kenbaar dat het om het authentieke documenten gaat. Daarom zal op een andere wijze de authenticiteit van de ingescande processen verbaal moeten worden aangetoond. In het voorstel wordt hiervoor geen voorziening getroffen. Ook de toelichting gaat niet in op de vraag op welke wijze kenbaar gemaakt kan worden dat het gaat om een authentiek document indien de handtekeningen niet openbaar worden gemaakt. De Afdeling adviseert in de toelichting op het bovenstaande in te gaan en zo nodig het voorstel aan te passen.3. ConsultatieHet voorliggend voorstel maakte onderdeel uit van het voorstel aanpassing procedure vaststelling verkiezingsuitslag, maar is daar uitgelicht. De toelichting vermeldt dat geen afzonderlijke consultatie over het voorstel heeft plaatsgevonden, omdat de Kiesraad en de VNG reeds een reactie hadden uitgebracht over het voorstel aanpassing procedure vaststelling verkiezingsuitslag en zij zich kunnen vinden in elektronische openbaarmaking van de processen-verbaal. De toelichting wijst in dit verband wel op de door deze organisaties uitgesproken wens om fouten te kunnen herstellen. Hiervoor zal blijkens de toelichting een apart voorstel worden ingediend.De Afdeling wijst erop dat de VNG in de reactie op het voorstel aanpassing procedure vaststelling verkiezingsuitslag de uitvoerbaarheid van de verplichting om de processen-verbaal elektronisch openbaar te maken uitdrukkelijk koppelt aan de verlenging van de periode tussen stemming en aftreden van de zittende leden van het gekozen orgaan. (zie noot 7) Ook dit onderwerp zal blijkens de toelichting worden meegenomen in het te verwachten voorstel. Dit betekent wel dat, indien het voorliggend voorstel zoals beoogd voor de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 in werking treedt, en het andere voorstel op dat moment nog in procedure is, de gemeenten de elektronische openbaarmaking zullen moeten uitvoeren in de nu voorgeschreven korte termijn tussen stemming en aftreden. De toelichting gaat niet in op de vraag of dit, mede in het licht van de opmerking van de VNG hierover, uitvoerbaar zal zijn.Daarnaast wijst de VNG in de consultatiereactie op het voorstel aanpassing procedure vaststelling verkiezingsuitslag op het feit dat het scannen van de processen verbaal nog altijd wel een flinke extra belasting (in tijd en menskracht) oplevert voor gemeenten. Ook hebben deze extra taken financiële effecten voor gemeenten. (zie noot 8) Hierover vermeldt de toelichting uitsluitend dat de regering meent dat de financiële gevolgen van deze extra werkzaamheden zeer beperkt zullen zijn. Hierbij wordt niet ingegaan op de vraag waar deze veronderstelling op berust en hoe deze zich verhoudt tot de opmerking van de VNG hierover.De Afdeling adviseert in de toelichting op deze punten in te gaan.De Afdeling advisering van de Raad van State geeft U in overweging het voorstel van wet te zenden aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal, nadat met het vorenstaande rekening zal zijn gehouden.De vice-president van de Raad van State
Jaar: 2019
Raad van State
Documenten: 1
📁
Download volledig dossier (ZIP)